Τελευταίος χρόνος GAPs Δημοσιεύσεις Δραστηριότητες

To ερευνητικό πρόγραμμα GAPs ‘De-centring the Study of Migrant Returns and Readmission Policies in Europe and Beyond, που εντάσσεται στο πλαίσιο Horizon Europe και αφορά την πολύπλευρη μελέτη των επιστροφών μεταναστών/τριών (return migration), μπήκε στον τελευταίο χρόνο του. Οι συμμετέχοντες φορείς από χώρες εντός και εκτός Ευρώπης, έχουν ήδη συλλέξει και επεξεργαστεί ένα πλούσιο υλικό σε σχέση με τις εφαρμοζόμενες πολιτικές, την καθημερινότητα στο πεδίο των διαφόρων υποδομών επιστροφής, τις αντιλήψεις και τις προσδοκίες των ίδιων των μεταναστών/τριών. Η ερευνητική ομάδα του ΕΚΚΕ προχώρησε, το τελευταίο διάστημα, στις ακόλουθες δημοσιεύσεις και δραστηριότητες:  

"Country Dossier Greece: WP7 - Return Aspirations and Trajectories of Migrants" 

Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας του ΕΚΚΕ Εύα Παπατζανή, Τιμόκλεια Ψαλλιδάκη, Γιώργος Κανδύλης, Κατερίνα Βεζυργιάννη, και Χριστίνα Βαρουξή δημοσίευσαν έκθεση (country dossier) με τίτλο "Country Dossier Greece: WP7 - Return Aspirations and Trajectories of Migrants". Η έκθεση αναλύει τα ευρήματα του Πακέτου Εργασίας 7 της έρευνας του GAPs, το οποίο επικεντρώθηκε στους/ις μετανάστες/τριες, τις εμπειρίες, τις οπτικές, τις πρακτικές και τις διαδρομές τους. Η έρευνα επικεντρώθηκε σε άτομα που βρίσκονται υπό τον κίνδυνο ή την απειλή επιστροφής, σε ένα ευρύ φάσμα περιπτώσεων που περιλαμβάνει ποικίλα νομικά καθεστώτα, διαστήματα παραμονής στην Ελλάδα, εμπειρίες εγκατάστασης και κινητικότητας. Στην έκθεση αναδεικνύονται η πολυπλοκότητα και η μη γραμμικότητα των μεταναστευτικών διαδρομών και, συγκεκριμένα, εμπειρίες πολλαπλών επιστροφών, περιπτώσεις εκ νέου μετανάστευσης προς την Ελλάδα, καθώς και κυκλική μετανάστευση. Υποστηρίζεται ότι μια σειρά εμποδίων –όπως η εργασιακή και στεγαστική επισφάλεια, οι διαδικασίες παρατυποποίησης (irregularisation) και ο θεσμικός ρατσισμός– επηρεάζουν τόσο τις προηγούμενες μετακινήσεις όσο και τις αντιλήψεις και μελλοντικές προσδοκίες των μεταναστών/τριών. Επιπλέον, σε ό,τι αφορά τις αντιλήψεις των μεταναστών/τριών για την επιστροφή στη χώρα καταγωγής ή, ευρύτερα, για το ενδεχόμενο περαιτέρω μετακίνησης, αναδεικνύονται σύνθετα κίνητρα για τη λήψη σχετικών αποφάσεων. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται η επισφάλεια της παρατυποποίησης και της μη κατοχής σταθερού νομικού καθεστώτος στην Ελλάδα, η εργασιακή εκμετάλλευση, και η επιδείνωση της υγείας και η σωματική εξάντληση. Η έρευνα βασίστηκε κυρίως σε ημιδομημένες συνεντεύξεις με 30 πληροφορητές/τριες, καθώς και στη χρήση μιας σειράς εθνογραφικών εργαλείων. Η έκθεση είναι διαθέσιμη εδώ: https://www.returnmigration.eu/wp-series/return-aspirations-and-trajectories-of-migrants-greece και εδώ: https://zenodo.org/records/14651694

 Return Migration Infrastructures in Greece - WP3 Country Dossier

Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας του ΕΚΚΕ Εύα Παπατζανή, Γιώργος Κανδύλης, Πάνος Χατζηπροκοπίου, Πέννυ Κουτρολίκου, Τιμόκλεια Ψαλλιδάκη, Χριστίνα Βαρουξή, και Κατερίνα Βεζυργιάννη, δημοσίευσαν έκθεση (country dossier) με τίτλο "Return Migration Infrastructures in Greece - WP3 Country Dossier". Η έκθεση αναλύει τα ευρήματα του Πακέτου Εργασίας 3 της έρευνας του GAPs, το οποίο επικεντρώθηκε στο ζήτημα των «υποδομών της μετανάστευσης επιστροφής» (return migration infrastructures) και εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο υλοποιούνται στην πράξη οι διαδικασίες των επιστροφών μεταναστών/τριών. Η έκθεση παρέχει μια επισκόπηση των τριών βασικών υποδομών επιστροφής στην Ελλάδα: των αναγκαστικών επιστροφών/απελάσεων, των εθελούσιων επιστροφών μέσω του προγράμματος «Υποβοηθούμενων Εθελούσιων Επιστροφών και Επανένταξης» (AVRR) του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), καθώς και των (παράνομων) επαναπροωθήσεων (pushbacks). Η έρευνα εστιάζει ειδικότερα στο πρόγραμμα AVRR του ΔΟΜ όπως αυτό υλοποιείται στην Ελλάδα, με βασικό πεδίο εστίασης την Ανοικτή Δομή Φιλοξενίας Αιτούντων Εθελούσια Επιστροφή στην Περιφέρεια Αττικής (OCAVRR). Εξετάζονται οι εμπλεκόμενοι φορείς, οι πρακτικές και οι δράσεις τους για την υλοποίηση των επιστροφών, οι γεωγραφίες, τα υλικά και οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται, καθώς και οι σχέσεις μεταξύ των παραπάνω. Η έρευνα βασίστηκε στη διεξαγωγή δεκαέξι ημι-δομημένων συνεντεύξεων με εμπλεκόμενους φορείς, καθώς και στη χρήση εθνογραφικών εργαλείων, όπως επισκέψεις πεδίου και παρατήρηση σε χώρους και διαδικασίες που σχετίζονται με την υποδομή του AVRR. Η έκθεση είναι διαθέσιμη εδώ: https://www.returnmigration.eu/wp-series/return-migration-infrastructures-in-greece και εδώ: https://zenodo.org/records/15705012

ReturnMigrationInfrastructures. WP3: SynthesisReport

Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας του ΕΚΚΕ Εύα Παπατζανή, Γιώργος Κανδύλης, Πέννυ Κουτρολίκου, και Πάνος Χατζηπροκοπίου, από κοινού με τον Joris Schapendonk από το Πανεπιστημίου του Radboud της Ολλανδίας, δημοσίευσαν συνθετική έκθεση (synthesis report) με τίτλο "Return Migration Infrastructures. WP3: Synthesis Report". Η έκθεση επιχειρεί τη σύνθεση του συνόλου των ευρημάτων του Πακέτου Εργασίας 3 της έρευνας του GAPs, το οποίο επικεντρώθηκε στο ζήτημα των «υποδομών της μετανάστευσης επιστροφής» (return migration infrastructures). Βασίζεται σε δέκα εθνικές εκθέσεις και έντεκα μελέτες περίπτωσης χωρών όπου υλοποιήθηκε σχετική επιτόπια έρευνα: πέντε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης-ΕΕ (Γερμανία, Ελλάδα, Κάτω Χώρες, Πολωνία και Σουηδία) και έξι χώρες εκτός ΕΕ (Γεωργία, Ιράκ, Μαρόκο, Νιγηρία, Τυνησία και Τουρκία). Οι πρώτες εξετάζονται ως χώρες επιστροφής από την ΕΕ, ενώ οι δεύτερες ως χώρες υποδοχής μεταναστών/τριών που επιστρέφονται από την ΕΕ. Ακολουθώντας την πρόσφατη στροφή των μεταναστευτικών σπουδών προς την έννοια των «υποδομών», η έκθεση εξετάζει σε βάθος τον τρόπο με τον οποίο η διακυβέρνηση των επιστροφών εφαρμόζεται στην πράξη, σε επίπεδο καθημερινής υλοποίησης. Εστιάζει στο πλέγμα των εμπλεκόμενων φορέων, των πρακτικών τους, καθώς και στις γεωγραφίες, τις υλικότητες και τις τεχνολογίες που συγκροτούν τις υποδομές επιστροφής. Αποφεύγοντας να αναπαράγει την κατηγορηματική διάκριση μεταξύ «εθελούσιων» και «αναγκαστικών» επιστροφών, η έκθεση προτείνει την προσέγγιση ενός «συνεχούς εξαναγκασμού», εντός του οποίου εντάσσονται οι τρεις βασικοί τύποι υποδομών επιστροφής: οι αναγκαστικές επιστροφές/απελάσεις, οι εθελούσιες επιστροφές, καθώς και οι (παράνομες) επαναπροωθήσεις (pushbacks και pushforwards). Η έκθεση είναι διαθέσιμη εδώ: https://www.returnmigration.eu/wp-series/return-migration-infrastructures-wp3-synthesis-report και εδώ: https://zenodo.org/records/15872204

GAPsDataRepository

Η ερευνητική ομάδα του ΕΚΚΕ συνέβαλε στη δημιουργία του νέου διαδικτυακού Αποθετηρίου Δεδομένων για τις επιστροφές μεταναστών/τριών, το οποίο προσφέρει ανοιχτή πρόσβαση σε εκτενή ποιοτικά, ποσοτικά και οπτικά δεδομένα για τα εθνικά καθεστώτα επιστροφής, καλύπτοντας ένα κενό στη σχετική ερευνητική βιβλιογραφία. Έπειτα από ενδελεχή έρευνα και συνεργασία σε 14 χώρες, το Αποθετήριο Δεδομένων του GAPs αναπτύχθηκε ώστε να επιτρέπει την πρόσβαση σε συνεκτικά και συγκρίσιμα δεδομένα για τις πολιτικές επιστροφής, δεδομένα που είναι συνήθως κατακερματισμένα και δύσκολα προσβάσιμα λόγω της νομικής και θεσμικής πολυπλοκότητας που τα διέπει. Η νέα πλατφόρμα υπερβαίνει αυτά τα εμπόδια, οργανώνοντας τις σχετικές πληροφορίες σε πέντε βασικές κατηγορίες, προσφέροντας έτσι ένα ενιαίο και δομημένο περιβάλλον για την αναζήτηση και ανάλυση δεδομένων που σχετίζονται με τις επιστροφές: το προφίλ των χωρών, το σχετικό νομικό πλαίσιο, οι υποδομές επιστροφής, ζητήματα διεθνούς και διακρατικής συνεργασίας, και μια σειρά περιγραφικών στατιστικών στοιχείων. Η δημιουργία του Αποθετηρίου προσφέρει ένα πολύτιμο εργαλείο για ερευνητές/τριες, φορείς λήψης αποφάσεων και επαγγελματίες του πεδίου της μετανάστευσης. Το Αποθετήριο Δεδομένων είναι διαθέσιμο εδώ: https://data.returnmigration.eu/

Authors’ workshop: 9 Ιουλίου 2025

Η ερευνητική ομάδα του ΕΚΚΕ συμμετείχε στο εργαστήριο που οργανώθηκε για τη συγγραφική ομάδα του συλλογικού τόμου του προγράμματος GAPs στις 9/7/2025. Στο εργαστήριο συζητήθηκε το κεφάλαιο - συμβολή της ομάδας του ΕΚΚΕ με προσωρινό τίτλο «Assisted return infrastructure between voluntariness and coercion», όπως και οι συμβολές των υπόλοιπων συντελεστών/τριών του τόμου και ανταλλάχθηκαν σχόλια και προτάσεις. Ο συλλογικός τόμος θα ενταχθεί στη διεθνή επιστημονική σειρά ΙMISCOE Book Series, του εκδοτικού οίκου Springer, και θα έχει τίτλο «Coerced Returns: Politics, Infrastructures and Mobilities», σε επιμέλεια των Zeynep Şahin-Mencütek, Soner Barthoma, Andreas Önver Cetrez.

Κοινή Δήλωση των Προγραμμάτων  FAiR, GAPS, MIrreM και MORE, σχετικά με την αναφορά σε αυτά εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο πλαίσιο της συζήτησης για έναν Κανονισμό Επιστροφών.

Οι ερευνητικές ομάδες των προγραμμάτων FAiR, GAPS, MIrreM και MORE προχώρησαν σε κοινή δήλωση, σχετικά με την αναφορά σε αυτά εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο πλαίσιο της πρότασης της τελευταίας για ένα Κοινό Σύστημα Επιστροφών στην Ευρώπη (11/3/2025). Οι τέσσερις ερευνητικές ομάδες διευκρινίζουν ότι δεν συνέβαλαν, ούτε και τους ζητήθηκε να συμβάλουν στη διαμόρφωση της πρότασης της Επιτροπής, ενώ παραμένει ασαφής ο τρόπος με τον οποίο η Επιτροπή έλαβε υπόψη, όπως ισχυρίζεται, τα πορίσματα των ερευνών τους. Η παραγωγή πολιτικών βασισμένων στην έρευνα παραμένει ανάμεσα στους στόχους των προγραμμάτων, ωστόσο η αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων δεν μπορεί να γίνεται επιλεκτικά ή αποσπασματικά. Στην πραγματικότητα, όπως αναφέρεται στο παράρτημα της κοινής δήλωσης, ορισμένες από τις θέσεις που παρατίθενται στην πρόταση της Επιτροπής φαίνονται να αντιβαίνουν στα πορίσματα των τεσσάρων προγραμμάτων. Ολόκληρη η κοινή δήλωση είναι διαθέσιμη εδώ: The four Horizon research projects respond to the European Commission’s proposal for a Regulation establishing a common system for returns — GAPs